Εκτίμηση
Η εκτίμηση του «διαβητικού ποδιού» είναι σημαντικό κομμάτι της ετήσιας εξέτασης του διαβητικού ασθενούς. Είναι κρίσιμο να αναγνωρισθεί το πόδι που διατρέχει κίνδυνο εγκαίρως, έτσι ώστε να παρθούν προληπτικά ή/και θεραπευτικά μέτρα το νωρίτερο δυνατό.
Η παρουσία ξηρού δέρματος, μυκητίασης δέρματος και ονυχομυκητίασης πρέπει να αναγνωρίζεται και να αντιμετωπίζεται. Τα υποδήματα επίσης, πρέπει να ελέγχονται προσεκτικά ώστε να εξασφαλίζεται καλή προσαρμογή στο πόδι. Άλλοι παράγοντες που σχετίζονται με αύξηση ποσοστού ελκών στο πόδι είναι το ιστορικό παλαιότερης εμφάνισης έλκους, ιστορικό ακρωτηριασμού στα κάτω άκρα, η διάρκεια νόσησης από διαβήτη (> 10 έτη), ανεπαρκής έλεγχος του σακχάρου, διαταραχές όρασης και νεφροπάθεια. Η εκτίμηση του διαβητικού ποδιού πρέπει να περιλαμβάνει τον πλήρη έλεγχο του ποδιού σε ετήσια βάση κατ’ ελάχιστον, όπως φαίνεται παρακάτω.
1. Νευροπαθητικός Έλεγχος
Λαμβάνεται λεπτομερές ιστορικό το οποίο θα πρέπει να περιλαμβάνει ερώτηση για συμπτώματα όπως καυσαλγία, «μυρμηγκιάσματα», αιμωδίες και πόνος στα πόδια κατά τη νύκτα. Η εξέταση πρέπει να περιέχει προσεκτικό έλεγχο για αποκάλυψη ελάττωσης της μυϊκής μάζας, παραμορφώσεις όπως γαμψοδακτυλία, απώλεια τριχών και τροφικές διαταραχές. Η εκτίμηση της αισθητικότητας γίνεται με έλεγχο του αισθήματος από τον άρρωστο της πίεσης, των δονήσεων, της θέσης των αρθρώσεων, του πόνου και της θερμότητας. Η απουσία του αισθήματος της πίεσης στο πέλμα, όπως ελέγχεται με συγκεκριμένο τρόπο, έχει φανεί να αποδεικνύει την ύπαρξη νευροπάθειας των μακρών οδών και, όπως δείχνουν σχετικές μελέτες, προβλέπει την εμφάνιση ελκών στο πόδι, έχοντας ευαισθησία 66-91%. Έλεγχος σε 4 σημεία στο πέλμα, ανακαλύπτει το 90% των περιπτώσεων με «αναίσθητο» πόδι.
2. Έλεγχος για Παραμορφώσεις
Η εξέταση του ποδιού για παραμορφώσεις όπως είναι οι κάλοι, η σφυροδακτυλία, η γαμψοδακτυλία και η πλατυποδία είναι σημαντική. Η κατανομή των πιέσεων που ασκούνται σε διαφορετικά σημεία στο πέλμα κατά την όρθια στάση και βάδιση μετράται με διάφορους τρόπους σήμερα και δίνει χρήσιμες πληροφορίες. Επίσης, μεγάλης σημασίας είναι η αναγνώριση της νευροπαθητικής αρθροπάθειας (Charcot) όταν υπάρχει, καθώς μπορεί να περνά απαρατήρητη από τον ασθενή μέχρι να υπάρξουν έκδηλες μεγάλες παραμορφώσεις. Περίπου 16% όσων έχουν κάποια στιγμή εμφανίσει νευροπαθητικό έλκος από διαβήτη, έχουν αρθροπάθεια Charcot. Στο 30% αυτών των ασθενών, πάσχουν ταυτόχρονα και τα 2 πόδια.
3. Αγγειολογικός έλεγχος
Αθηροσκληρωτικές αγγειακές διαταραχές είναι πολύ πιθανό να υπάρχουν σε πάσχοντες από Σακχαρώδη Διαβήτη.
4. Εκτίμηση έλκους (όταν εμφανισθεί)
Η παρουσία έλκους καθιστά αναγκαία την παρακολούθηση της εξέλιξής του. Η αναγνώριση της παρουσίας λοίμωξης είναι σημαντική στην εκτίμηση έλκους στο «διαβητικό πόδι». Θα πρέπει να γίνονται καλλιέργειες, κατά προτίμηση από δείγματα ιστών και όχι υγρού. Πρέπει επίσης να γίνεται έλεγχος με γενική αίματος, δείκτες φλεγμονής και απλή ακτινογραφία. Πιο εξειδικευμένος ακτινολογικός έλεγχος όπως Μαγνητική Τομογραφία, σπινθηρογράφημα οστών και σπινθηρογράφημα με σεσημασμένα λευκά, μπορεί να ενδείκνυται σε ειδικές καταστάσεις. Τα πιο σημαντικά παθογόνα που προκαλούν λοιμώξεις στο διαβητικό πόδι είναι οι gram (+) κόκκοι όπως ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος, ο β αιμολυτικός στρεπτόκοκκος και ο σταφυλόκοκκος (-) στην κοαγκουλάση. Ορισμένοι μικρο-οργανισμοί όπως ψευδομονάδα (pseudomonas aeroginosa) και εντερόκοκκοι, συχνά αποτελούν εποικιστές και δεν απαιτούν ειδική μεταβολή του θεραπευτικού σχήματος. Αποκάλυψη υποκείμενης οστεομυελίτιδας, όταν υπάρχει, αποτελεί διαγνωστική πρόκληση. Μάλιστα η παρουσία της είναι αναμενόμενη όταν το οστό είναι ορατό δια μέσου του τραύματος ή ψηλαφητό κατά τη διερεύνησή του.
Βασίλειος Ν. Καλέντζος MD, MPH